Süheyli Ahmed b. Hemdem Kethüda, Ka'be Tarihi: Tarih-i Mekke-i Mükerreme
(haz. Recep AHISHALI)
Süheylî Ahmed b. Hemdem Kethudâ’nın eserleri sadece kendi devrinde değil, daha sonraki yıllarda da zevkle okunmuş, hatta bu nedenle bazıları İbrahim Müteferrika tarafından da basılmıştır. Süheylî’nin önemli eserlerinden birisi de Târih-i Mekke-i Mükerreme’dir. 1039/1629-30 yılında meydana gelen selden Ka‘be büyük zarar görmüş, iki duvarı tamamen yıkılmıştı. Tamir için yapılan keşifte, kalan kısmın da yıkılarak yeniden yapılması gerekliliği ortaya çıktı. Ancak Mekke uleması ve halkı yıkıma şiddetle karşı çıktılar. Buna sebep Ka’be’nin iki kez yıkılacağı, üçüncüsünde yeryüzünden kaldırılacağını haber veren bir hadis-i şerifti. Tamirat için görevlendirilen Rıdvan Ağa önce dört mezhep âlimlerinden tamir için yıkımın caiz olduğuna dair fetvalar alarak tamirata başladı. Süheylî bu eserde tamiratın gün gün bütün safhalarını anlatmaktadır. Eserin diğer bölümlerinde Ka’be’nin bina edilişi, Ka’be’yi tahrib eden büyük seller, yapılan kapsamlı tamirat, Ka’be’ye hizmet edenler, Ka’be’ye örtü örtmek âdetinin ortaya çıkışı gibi konularda muteber bilgiler vermektedir. Eserin sonunda tamirat için alınan fetvaların Arapça asıllarıyla Türkçe özetleri de bulunmaktadır.
Lâleli Hacı Mustafa Efendi, Osmanlı-Rus Savaşı Günlüğü (haz. Uğur DEMİR)
1768-1774 Osmanlı-Rus Savaşı, Türk tarafınca ilan edildi. Uzun sürmeyeceği ve Osmanlı Devleti'nin kârlı çıkacağı ümit ediliyordu. Ancak gelişmeler hiç de beklendiği gibi seyretmedi. İlk defa Rusya karşısında ağır yenilgiler alındı ve büyük kayıplar verildi. Savaşı sonlandıran Küçük Kaynarca Antlaşması da Türk tarafı için ağır şartlar ihtiva ediyordu. Elinizdeki günlük bizzat bu savaşa katılan ve sonuna kadar da cephede bulunan Silâhdâr Mustafa Efendi tarafından kaleme alınmıştır. Günlük, savaşın Mart 1769-Şubat 1770 tarihleri arasındaki gelişmelerini ihtiva eder. Eserde Osmanlı ordusunun İstanbul'dan çıkışı, Rusların casusluk faaliyetleri, cephelerden gelen raporlar, Türk ordugâhının durumu ve savaşın seyri hakkında, çoğu başka kaynakta olmayan bilgiler verilmektedir. Mustafa Efendi'nin eseri, Osmanlı'nın çöküşünü başlatan 1768-1774 Savaşı ile ilgili şimdiye kadar tespit edilmiş tek günlüktür.
